Automatizazioa: halabeharrezko helmuga edo ekintza kolektiboaren menpekoa?

Teknologiak lan merkatuan duen eragina ez da gaur egungo fenomenoa. Industria Iraultzaz geroztik, makinek lan egiteko modua eraldatu dute, giza zereginak eraginkortasun mekanikoarekin ordeztuz. Hala ere, orain aurrez aurre duguna bestelakoa da, adimen artifiziala eta automatizazioa jokoaren arauak berridazten ari dira aurrekaririk gabeko abiaduran eta oraingoan, denbora ez dago gure alde. Teknologiak aurrera egiten duen bitartean, bere eraginari buruzko eztabaida bigarren maila batean mantendu da, berrikuntzaren eta aurrerapenaren promesaren azpian lurperatuta. Baina errealitatea argia da: eraldaketa honek planteatzen dituen erronkei aurre egin gabe igarotzen uzten dugun egun bakoitzean, gehiago hurbilduko gara oparotasunik gabeko sistema baterantz etorkizunean, baina ez guztiontzat. Aldaketa horren kudeaketak ezin du itxaron. Ekiteko unea orain da.

Adimen artifiziala mundua ziztu bizian eraldatzen ari da, eguneroko zereginak errazten dituzten laguntzaile birtualetatik hasi eta industria ekoizpena optimizatzen duten algoritmo aurreratuetaraino. Adimen horrek erabilerarekin ikasten duenez, aurrerapenak berrikuntzaz eta efizientziaz beteriko etorkizuna ekarriko du. Hala ere, iraultza teknologikoak erronka garrantzitsu bat ere planteatzen du: lan merkatuaren eta gizartearen birmoldaketa sakona.

Iraultza teknologikoak erronka garrantzitsu bat ere planteatzen du: lan merkatuaren eta gizartearen birmoldaketa sakona.

OCDEk duela gutxi egindako ikerketen arabera, herrialde industrializatuetako enpleguen %27 automatizatu ahal izango dira datozen urteetan, eragin bereziki larria izanik ohiko okupazioetan eta kualifikazio txikikoetan. Munduko Ekonomia Foroak egindako ikerketa batek dioenez, automatizazioak, makrodatuek eta presio ekonomikoek mundu osoan 83 milioi lanpostu gutxitzea eragin dezakete datozen hiru urteetan. Aurreikuspenen arabera, adimen artifiziala aldaketa horren funtsezko motorra izango da. Ikerketa berdinean ondorioztatzen da 69 milioi lanpostu berri sor daitezkeela hemendik 2027ra. Batuketak eta kenketak erabiliz, 14 milioi lanpostu galduko direla dirudi. Hurrengo argazkian ikus daitezke zein lanbidetan edukiko duen aldaketa honek eragin nagusia.

Aurrean dugun erronka honi ekiteko moduari buruzko eztabaidak ezin du gehiago itxaron. Enpresek, gobernuek eta gizarte osoak eraldaketari erantzuteko moduak zehaztuko du enpleguaren etorkizuna eta ongizate kolektiboa. Hausnartzeko eta ekiteko unea da.

AA etika koordinatzaileak edota teknologia berdeko langileak

Adimen artifizialak lanpostu berriak sortuko dituela argi dago. Eraldaketa sakon bat dugu aurrean eta bertan lanpostu berrietarako aukerak ere sortzen dira. LinkedInek lan-joera globalei buruz egindako txosten baten arabera, eskariaren hazkunderik handiena duten alorrak hauek dira:

• Datuen zientzia eta adimen artifiziala: ikasketa automatikoko ingeniariak eta datuen analistak bezalako rolak dituzten pertsonak beharko dira. Geroz eta datu gehiago edukiko ditugu esku artean eta efizientzia handitzeko datu horien analisia ezinbestekoa izango da.

• Zibersegurtasuna: sistema automatizatuak eta sortzen dituzten datuak babestu beharko dira. Ondorioz sektore horren hazkundea argi ikusten da.

• Teknologia berdea: ekonomia jasangarriago baterako trantsizioak energia berriztagarrietan eta energia eraginkortasunean adituak direnen eskaera sortuko du.

• Plataforma digitalen ekonomia: plataformak eta etxez etxeko banaketa zerbitzuak kudeatzen dituzten profesionalak erabat beharrezkoak izango dira.

Sektore horiez gain, gaitasun teknikoak eta giza trebetasunak konbinatzen dituzten rol hibridoak sortuko dira, hala nola adimen artifizialeko etika kudeatzaileak, erabiltzaile esperientziaren diseinatzaileak eta integrazio teknologikoko koordinatzaileak. Jarrera horiek gaitasun digitalak, eta arazo konplexuak konpontzeko eta taldean lankidetzan aritzeko gaitasuna eskatzen dituzte.

Automatizazioa = irabaziak vs pertsonak?

Aukerak egon arren, trantsizioa ez da uniformea izango. Enplegua galtzen duten pertsona askok ez dute rol berri horiek betetzeko prestakuntzarik, eta horrela desberdintasun sozialak areagotu egingo dira. Hori dela eta, funtsezkoa da gobernuek eta enpresek gaikuntza eta lan birmoldaketarako programetan inbertitzea, langileak merkatuaren eskaera berrietara egokitu ahal izateko.

Gizarte eta ekonomiaren paradigma aldatzen ari den aldagai baten aurrean gaude, eta gure gizartean eta ekonomian funtsezkoak dira enpresak. Horien jokaerak ere baldintzatuko du paradigma berri honetarako trantsizioa. Dikotomia zail baten aurrean aurkituko dira: irabaziak versus pertsonak. Adimen artifiziala eta automatizazioa aukera ona dira enpresek beren eragiketak optimizatzeko, kostuak murrizteko eta lehiakortasuna handitzeko. Hala ere, onurak bilatze horrek askotan gizarte ongizatea eta lan eskubideak alde batera uzten ditu.

Kostuak murrizteko presioaren ondorioz, erakunde askok automatizazioa lehenesten dute, enplegua babestu beharrean

Mundu globalizatuan, kostuak murrizteko presioaren ondorioz, erakunde askok automatizazioa lehenesten dute, enplegua babestu beharrean. 2018an argitaratutako PwCren txosten baten dagoeneko jasotzen zen teknologia automatizatuak erabiltzeak enpresen irabazi globalak nabarmen haztea eragin dezakeela. Aldi berean, baina, datozen 15 urteetan gaur egungo enpleguen %38 desagertzeko arrisku handia dagoela adierazten zuen.

Gaur egun ezagutu ditugun adibideek erakusten dute enpresek teknologia lehenesten dutela beren lan indarraren aurrean. Txikizkako merkataritza eta manufaktura bezalako sektoreetan, enpresa handiek sistema automatizatuak ezarri dituzte, robotetatik hasi eta autozerbitzu kaxetaraino, giza langileekiko mendekotasuna murriztuz. Berrikuntza horiek produktibitatea bultzatzen duten arren, langile asko berehalako alternatibarik gabe uzten dituzte.

Automatizazioak sortutako langabeziak, pertsonen egonkortasun ekonomikoari eragiteaz gain, inplikazio sozial sakonak ere baditu. Munduko Bankuak ohartarazi du langabeen bakartzeak buruko osasun arazoak areagotzea ekar dezakeela

Automatizazioak sortutako langabeziak, pertsonen egonkortasun ekonomikoari eragiteaz gain, inplikazio sozial sakonak ere baditu. Munduko Bankuak ohartarazi du langabeen bakartzeak buruko osasun arazoak areagotzea ekar dezakeela, antsietatea eta depresioa, kasu. Aurretik existitzen ziren desberdintasunen areagotzea ekarriko luke. Are gehiago, langabezia denbora tarte luzeek pobrezia zikloak eragin ditzakete, etorkizuneko belaunaldiei hezkuntza, etxebizitza eta oinarrizko zerbitzuetarako sarbidea mugatuz. Errutinazko eta kualifikazio baxuko enpleguen mendekotasun handiena duten eskualdeetan bereziki eragingo du balizko egoera horrek, landa eta hiri eremuen arteko desberdintasunak larriagotuta.

Lidergoa, gidaritza eta trebakuntza

Adimen artifizialak eta automatizazioak bultzatutako ekonomiaranzko trantsizioak arriskuak eta aukerak ditu. Paradigma berri honek enpresen eta gobernuen lidergo konprometitua eskatzen du, inor atzean gera ez dadin bermatzeko. Beraien zeregina ez da soilik aldaketa horietara egokitzea, baizik eta gizartea etorkizun bidezkoago eta jasangarriago baterantz gidatzea.

Enpresek berritzeko eta egokitzeko duten gaitasunak ekonomia automatizatu baterako trantsizioaren erritmoa zehazten du, baina ekonomia hori ezin da pertsonen bizkar etorri. Funtsezkoa da langileen trebakuntzan eta garapenean inbertitzea, ingurune berri horretan aurrera egiteko behar dituzten gaitasunak eskuratzen lagunduz. Amazonen Upskilling 2025 programak, esaterako, gaitasun teknologikoetan milaka langile trebatu nahi ditu. Kasu bat da, lehen lerrora daramana enpresek nola lideratu dezaketen eragin positibo batekin. Gainera, enpresek erakutsi dezakete ekitate eta aurrerapen balioak islatuko dituen lan indar anitza eraikitzeko modu bat dela enplegu inklusiboen sustapena eta komunitate behartsuetako pertsonak integratzen dituzten programak diseinatzea.

Enpresek berritzeko eta egokitzeko duten gaitasunak ekonomia automatizatu baterako trantsizioaren erritmoa zehazten du, baina ekonomia hori ezin da pertsonen bizkar etorri. Funtsezkoa da langileen trebakuntzan eta garapenean inbertitzea

Helburu horiek lortzeko, enpresek ezin dute bakarrik jardun. Funtsezkoa da gobernuekin eta hezkuntza erakundeekin elkarlanean aritzea, lan merkatuaren eskariei egokitutako prestakuntza programak garatuko dituzten aliantza publiko-pribatuak sortuta. Enpresa lidergo hori gizartearen ongizatea lehenesten duten printzipio etikoek gidatu behar dute, automatizazioak langileak babestuko dituela bermatuz, alternatibarik gabe ordezkatu beharrean.

Berrikuntzak ez du bazterketaren sinonimoa izan behar, integraziorako bidea baizik. Gobernuek, berriz, trantsizio inklusibo baterako oinarriak jartzeko ardura dute. Horretarako, enpresak langileen trebakuntzan inbertitzera bultzatuko dituzten politika fiskalak inplementatu daitezke, langile kopurua murriztu beharrean. Era berean, kalte gehien jaso dezaketen langileak babestuko dituzten segurtasun sareak sortu behar dituzte, prestakuntza eta lan birmoldaketa programetarako sarbidea erraztuta. Alde horretatik, funtsezkoa da adopzio teknologikoa arautzea, adimen artifizialak eta automatizazioak desberdintasunak areagotu ez ditzaten bermatzeko mugak eta baldintza etikoak ezarrita.

Berrikuntzak ez du bazterketaren sinonimoa izan behar, integraziorako bidea baizik

Gobernuen zeregina ez da norbere mugetan amaitzen. Mundu interkonektatu batean, aliantza globalak ezinbestekoak dira automatizazioak mundu mailan duen eragina landuko duten estrategia partekatuak garatzeko.

Hala ere, aldaketa hori ez da posible izango gizartearen parte hartze aktiborik gabe. Herritarrok funtsezko zeregina dugu. Liderrei erantzukizun handiagoa eskatzea, praktika etikoak dituzten enpresak babestea eta beren prestakuntzan inbertitzearen garrantzia onartzea izango dira gure esku ditugun tresnak. Ezinbestekoa da eztabaida hori berehala argitara ateratzea, maila guztietan gainera. Eguneroko elkarrizketetatik hasita, enpresen negoziazio mahaietaraino eta gobernuaren erabakietaraino.

Egungo dinamikei kontrolik gabe aurrera egiten uzten badiegu, aldaketa hori modu justu eta bidezkoan moldatzeko aukera galtzeko arriskua dugu

Adimen artifiziala ez da tresna hutsa; aldaketarako motorra da, aukerez etorkizuna eraiki dezakeena edo dauden hutsuneak sakondu ditzakeena. Egungo dinamikei kontrolik gabe aurrera egiten uzten badiegu, aldaketa hori modu justu eta bidezkoan moldatzeko aukera galtzeko arriskua dugu. Automatizazioa ez da halabeharrezko helmuga, gure erabaki eta ekintza kolektiboekin molda dezakegun prozesua baizik. Ikuspegiz eta konpromisoz jokatzen badugu, ekonomia erresilienteagoa eta justuagoa eraiki ahal izango dugu, non batzuen arrakasta ez den besteen porrotaren kontura izango. Ezin dugu gehiago itxaron. Hausnartzeko, erabakitzeko eta eraikitzeko garaia da, elkarrekin, guztiek leku bat izango duen etorkizun bat eraikitzeko ordua heldu da. Aldaketa gure esku dago.