Ekonomista bikaina Basque Country 2023 Agendaren testuinguruan

Artikulu honek abiapuntu gisa du UPV/EHUk Ekonomisten Euskal Elkargoarekin lankidetzan egin duen ikerketa-proiektua, 'Ekonomista digitalaren gaitasunak Basque Country 2030 Agendaren testuinguruan' izenekoa. Proiektu horren helburua izan da aztertzea zeintzuk diren enplegatzaileek ekonomialari bikain batengan bilatzen dituzten konpetentziak edo gaitasunak. Egileei dagokienez, María Jesús Luengo-Valderrey EHUko Ekonomia eta Enpresa Fakultateko Elkano Ataleko Ekonomia eta Kudeaketa saileko kidea da. José Domingo García-Merino, Julián Pando-García eta Iñaki Períañez-Cañadillas, aldiz, fakultate bereko Finantza Ekonomia II saileko kideak dira. Lau ekonomistak Ekonomisten Euskal Elkargoko Berdintasuna eta Ekonomia Jasangarria Komunitateko eta Gobernu Batzordeko kideak ere badira.

Globalizazio ekonomikoa, aldaketa teknologiko azkarra eta konpetentzia gero eta biziagoa dagoen ingurune honetan, etorkizuneko garapenerako gako estrategikoa pertsonengan jartzen da, ideien sortzaile diren aldetik, eta, zehazkiago, pertsonen profesionaltasunean. Profesionaltasuna da “gauzak ondo egitea, jarduera gaitasun eta aplikazio nabarmenekin burutuz”.

Beraz, goi-mailako hezkuntzako erakundeen lehentasunetako bat da etorkizuneko profesionalak gaitasunetan trebatzeko prestakuntza ematea. Eta konpetentzia horiek izango dira ikasleak ikasketak bukatutakoan ezagutuko duena eta egiteko gai izango dena. Horrela, bere lanbidea aipatutako gaitasunarekin eta aplikazioarekin, ahaleginarekin, garatu ahal izango du, eta, horrela, bikaintasuna lortu ahal izango du. Horretarako, ezinbestekoa da enpresa-munduak eta gizarteak lehentasunez eskatzen dituzten gaitasunak zeintzuk diren jakitea.

Lankidetza eta elkargo profesionalen rola

Gaitasun horiek ezagutzeko ezinbestekoa da goi-mailako hezkuntzako erakundeen eta enpresen arteko lankidetza; izan ere, ezagutzak trukatzetik atera daitezke lanbide bakoitzerako une bakoitzean garrantzitsuenak diren gaitasunak. Horrela, gaitasun horiek behar bezala identifikatuz gero eta ikasketa-planetan sartuz gero, ikasketak amaitu berri dituzten profesional berriak beren gaikuntza aitortua izango den lan-merkatuan sartu ahal izango dira, eta bikaintasun profesionala lortu ahal izango dute.

Hala ere, hurbilketa hori, modu orokorrean egiten bada, korapilatsua eta egiteko zaila da. Elkargo profesionalek funtsezko zeregina dute hor, haiek arduratzen baitira lanbidearen jarduna antolatzeaz, elkargokideen interes profesionalak defendatzeaz eta elkargokideen zerbitzuen kontsumitzaile eta erabiltzaileen interesak babesteaz. Ildo horretan, elkargo horien zeregin garrantzitsu bat da lanbidea bera hobetzea, lanbideak betetzen duen funtzio soziala ahaztu gabe, hau da, bikaintasun profesionala definitzeaz arduratzen dira. Horregatik, akademiarako egokiak eta eskuragarriak dira, eta, beraz, elkargo profesionalen eta akademiaren arteko lankidetzak lan-merkatuak eta gizarteak eskatzen duten profesionala hobeto ezagutzea dakar, bi parteen aldetik.

Gaitasunak eta bikaintasuna

Ekonomisten Euskal Elkargoak Euskal Herriko Unibertsitatearekin landutako proiektuan, Ekonomia eta Enpresa Fakultateko graduatu berrien enplegatzaileek behar dituzten gaitasunak identifikatzeko lan egin da, baita ekonomialari titulatu berri bat kontratatzean aurkitzen zailenak direnak ere. Azken helburua XXI. mendeko ekonomialari bikainaren profila eskaintzea da, baita hura aurkitzeko izan daitezkeen zailtasunak ere.

Gaitasun horien artean dira gaitasun tradizionalak: trebetasun teknologikoetan oinarritzen ez direnak eta Goi-mailako Hezkuntzaren Europako Esparrura egokitu zirenetik titulazioen liburu zuri ia guztietan islatutako gaitasunekin bat datozenak. Era berean, baina, beste bi gaitasun mota hartu behar dira aintzat. Lehenengoak, digitalak, trebetasun teknologikoetan zentratutakoak. Herritar digitala protagonista den mundu digitalerako bilakaerarekin bat datoz. Bigarrenak, jasangarritasunerako gaitasunak, 2030 Agendan onartutako Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) lortzera bideratuta daudenak. Enpresek pixkanaka-pixkanaka bat egiten dute helburu horiekin, eta helburu horiek lehiarako eta berrikuntzarako abantaila-iturri bihurtu dira erakundeentzat. Hori dela eta, azterlan honetan sartu dira, dimentsio ekonomiko eta sozialean.

Bikaintasun profesionala, ordea, ez da beste gaitasun bat, lanbidea definitzen duten guztien konbinazioaren emaitza baizik

Bikaintasun profesionala, ordea, ez da beste gaitasun bat, lanbidea definitzen duten guztien konbinazioaren emaitza baizik; hau da, profesional bikaina izango da bere ohiko jardunean jakintzarako prestakuntzarik onena, bere lana ondo egiteko asmorik onenak eta emaitza objektiborik onenak jasotzen dituena. Bikaintasunak, beraz, konpromiso pertsonala eta besteekiko konpromisoa eskatzen du; diziplina, iraunkortasuna eta entrega eskatzen ditu. Bikaintasuna bilatzeari uzten badiogu, bikaina izateari utziko diogu. Will Duranten hitzetan, “Behin eta berriz egiten duguna gara. Bikaintasuna, beraz, ez da ekintza bat, ohitura bat baizik”.

Malgutasun eta erresilientziaren garrantzia

Proiektua garatzeko ikerketa metodologia mistoa erabili da da, kualitatiboa (sakoneko elkarrizketa eta World Cafea) eta kuantitatiboa (analisi estatistikoa) uztartuta. Elkarrizketetan argi geratu zen gaitasun digitalek garrantzi handiagoa hartu duten arren, tradizionalek jarraitzen dutela garrantzitsuenak izaten. Ildo horretan, nolabaiteko joera-aldaketa antzeman daiteke, lehentasunezkoetan eskumen tradizional berriak agertzen baitira, hala nola malgutasuna eta frustrazioarekiko erresilientzia/tolerantzia.

Era berean, argi geratu zen oraindik ez dagoela iraunkortasunerako gaitasunen kontzeptuaren ideia argirik, oraindik ere lotzen baitira, kasu gehienetan, ingurumenarekin eta genero-berdintasunarekin. Hala eta guztiz ere, ekonomiaren eta gizarte-justiziaren arloko ezaugarriak planteatzen direnean, iraunkortasunerako eskumenak agertzen dira, batez ere gizarte-helburuen arloetan.

Esan daiteke bikaintasun profesionala jarreratik eta balioetatik datorrela, gaitasunetik baino gehiago

Hurrengo fasean, World Kafean, ondorioztatu zen parte-hartzaileek azkar definitzen eta detektatzen zituztela lehentasunezko gaitasun tradizionalak, eta zailtasun handiagoa aurkitzen zutela konpetentzia digitaletan, teknologien ezagutzaren edo horien erabileraren artean, baita horietako batzuek duten izaera tradizionalaren artean ere. Azkenean, erabiltzekoak nagusitzen diren arren, ezagutza-gaitasunak ere kontuan hartzen dira. Askoz ere zailagoa izan zitzaien iraunkortasunerako gaitasunen definizio bat adostea, eta, horregatik, horietako asko sortu ziren geroago elkartu zirenak, oso antzekoak zirelako, alderdi kuantitatiboaren inkestara pasatu zirenen hautaketara iritsi arte.

Azterketa kuantitatibotik ondorioztatzen da lortutako profila ekonomialari graduatu berri batena dela, jarduera profesionala batez ere aholkularitzaren/auditoretzaren eremuan edo finantzen esparruan garatuko duena. Profil horretan, konpetentzia garrantzitsuenak tradizionalek jarraitzen dute izaten, eta, ondoren, iraunkortasunerako gaitasunek; aldiz, konpetentzia digital bakarra agertzen da, teknologien ezagutzari edo erabilerari baino gehiago horiek erabiltzeko moduari buruzkoa, zehazki, lortutako eta/edo tratatutako datuen konfidentzialtasunari buruzkoa. Beraz, esan daiteke bikaintasun profesionala jarreratik eta balioetatik datorrela, gaitasunetik baino gehiago. Gauza bera gertatzen da ikasi berri diren ekonomisten gaitasunak aurkitzeko zailtasunarekin; batez ere tradizionalak dira, eta pertsonaren jarrerari buruzkoak, batez ere.

Talentuaren kudeaketa vs erosketa

Ekonomilari bikainaren definizio globala honakoa izango litzateke: "(Auto-)ikaskuntzarako gaitasuna duen pertsona; kontu handiz erabiltzen dituena datu pertsonalak, bezeroenak edo lankideenak; enpatiarako eta errespeturako gaitasuna duena; printzipio etiko eta integritate sendoak dituena; konpromiso, erantzukizun eta heldutasun maila handia duena; eta ikuspuntu desberdinak errespetatzeko eta taldean lan egiteko gaitasuna duena".

Dena den, emakumeen eta gizonen arteko portaera desberdinaren ondorioz, ekonomialari bikainaren profila antzekoa da, baina lehenetsitako gaitasunak ordena desberdinetan daude. Gainera, gaitasunen garrantzia eta zailtasuna baloratzeko orduan duten jokabideak adieraz lezake emakumeek talentuaren kudeaketa aukeratzen duten bitartean, gizonek talentua erostea aukeratzen dutela.

Gaitasunen garrantzia eta zailtasuna baloratzeko orduan duten jokabideak adieraz lezake emakumeek talentuaren kudeaketa aukeratzen duten bitartean, gizonek talentua erostea aukeratzen dutela.

Emakumeen kasuan, beraz, definizioa honakoa litzateke: "(Auto-)ikaskuntzarako gaitasuna duen pertsona; kontu handiz erabiltzen dituena datu pertsonalak, bai bezeroenak, bai enpresako beste pertsonenak; enpatiarako eta errespeturako gaitasuna duena; konpromiso-maila (integrazioa eta fideltasuna), erantzukizuna eta heldutasuna duena; ikuspuntu desberdinak errespetatzeko gaitasuna duena; taldean lan egiteko gaitasuna duena; eta printzipio etikoak eta integritatea dituena".

Gizonena, berriz, beste hau: "(Auto-)ikaskuntzarako gaitasuna duen pertsona; kontu handiz erabiltzen dituena datu pertsonalak, bai bezeroenak, bai enpresako beste pertsonenak; printzipio etikoak eta integritatea dituena; enpatiarako eta errespeturako gaitasuna; konpromiso-maila (integrazioa eta fideltasuna), erantzukizuna eta heldutasuna; ikuspuntu desberdinak errespetatzeko gaitasuna; eta taldean lan egiteko gaitasuna".

Jarrera eta jasangarritasun definizioa gako

Logikoki, prestakuntza-gap nagusiak, gehienbat, gaitasun tradizionaletan agertzen dira, eta, espero bezala, pertsonaren jarrerari egiten diote erreferentzia, gaitasunari edo trebetasunari baino gehiago, eta horrek zaildu egiten du horietan prestakuntza espezifikoa izatea.

Beharrezkoa da, batez ere enpresa txiki eta ertainen artean, jasangarritasunaren definizioa, Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) eta jasangarritasunerako gaitasunak azpimarratzea, batez ere eduki ekonomiko-sozialekoak, horiek baitira ekonomialari bikainak eskuratu behar dituenak. Zehazki: pobreziaren amaiera; kalitatezko hezkuntza; genero-berdintasuna; lan duina eta hazkundea; desberdintasunen murrizketa; bakea, justizia eta erakunde sendoak; helburuak lortzeko aliantzak.