Urduritasuna nagusi da merkatuetan, eta ezkortasuna ere bai. 2021eko bukaeran igotzen hasi zen inflazioa are gehiago hauspotu du Ukrainako gerrak eragindako egoera geoestrategikoak. Inflazioa nazioarteko arazoa izanda munduko banku zentral nagusiak duela hilabete batzuk hasi ziren neurriak hartzen.
Moneta politika da banku zentralek duten tresnarik garrantzitsuena inflazioa kontrolatzeko. Interes-tasak igo eta jaisten dituzte banku zentralek moneta politikaren baitan. Horiek dira moneta politikaren aldagai nagusiak. Interes-tasak jaisten direnean maileguak merkeago eskaintzen dira eta horrek kontsumoa sustatzen du, inflazioa igoz. Dirua txertatzen dute, hortaz, ekonomia mugitzeko. Kontrako muturrean interes-tasak igotzen dira. Maileguak garestiago jartzen dira eta kontsumoa murrizten da. Banku Zentralak dirua xurgatzen du ekonomiatik inflazioa murrizteko. Europako Banku Zentralak % 2ko inflazioa ezartzen du ardatz bezala eta helburu horren arabera hartzen ditu moneta politikako erabakiak.
Jean-Claude Trichet EBZko presidentea izan zen 2003 eta 2011 bitartean. Karguan zegoen azken urtean, 2011an interes-tasak igotzea erabaki zuen. Lehman Brothersen hondamendiak eragindako krisiak gogor astindu zuen Europa eta hasiera batean finantza-krisia zena zor publikoaren krisian bilakatzen ari zen. Trichetek tasak igo zituen baina urte berean atzera egin behar izan zuen. Ameriketako Estatu Batuetan (AEB) Erreserba Federala tasak jaisten ari zen eta EBZ kontrako norabidean zebilen. Kritika ugari jaso zuen Trichetek erabaki horregatik eta jarraian tasak jaitsi zituen. Tricheten lekukoa Europako Banku Zentralean Mario Draghi italiarrak hartu zuen.
AEBko Erreserba Federalak martxoan tasak % 0,25 igo zituen. Maiatzean beste % 0,50 eta atzo beste % 0,75. 1994tik egin duen igoerarik altuena
Zor publikoaren krisiaren garaia zen. Europako herrialde periferikoak oso zorpetuta utzi zituen 2008ko krisiak eta haien finantzen jasangarritasuna ezbaian zegoen. Merkatuek ez zituzten Espainia, Italia, Grezia eta Portugalek zuten zor altuari aurre egiteko gai ikusten eta mesfidantza hori arrisku sarietan islatu zen. Greziak bere zorra birnegoziatu eta erreskatea eskatu behar izan zuen. Espainiaren arrisku sariak goia jo zuen 2012ko udan eta Europara jo behar izan zuen erreskate bila. Euroaren biziraupena bera ere arriskuan ikusi zuten zenbaitek eta Mario Draghik "euroa salbatzeko behar den guztia" egingo zuela esan zuen. Quantitative easing edo erraztasun monetarioa martxan jarri zuen, Europan inoizko pizgarrien planik handiena abiatu zuen, aktiboen erosketen bitartez. Interes-tasak ere jaitsi zituen EBZk apurka apurka. 2016an interes-tasak % 0n finkatu zituen eta maila horretan egon dira, orain arte.
EBZk ezin die estatuei zor publikoa zuzenean erosi bere estatutuek hori debekatzen dutelako. Trikimailu, baina, topatu egin zuen: APP aktiboen erosketa programa. Bere bitartez EBZk estatuen zor publikoa erosi ahal izango die Euroguneko bankuei. Estatuei zuzenean ez, baina bankuei bai. Hilero 100.000 milioi euro arteko erosketak egitera iritsi zen EBZ eta horrek arrisku sariak baretu zituen. Interes-tasa baxuen eta aktiboen erosketen politika uztartzeak arnasaldia eman zien merkatuei, hortaz. 2020an, aldiz, espero gabeko gertakizun batek kezka sortu zuen. Koronabirusak dardarka jarri zuen Europa eta ekonomiak atzeraldi historikoa pairatu zuen. Arrisku sariak urduri jartzen hasi ziren eta Banku Zentralak magia joko berria egin behar izan zuen. PEPP, pandemiari aurre egiteko aktiboen erosketa programa abian jarri zuen. Erosketa programa horrek goia jo zuen 2020ko martxoan. 120.321 milioi euro erosi zituen aktiboetan. Erabakiak fruituak eman zituen eta 2021eko abendura arte programaren tamaina mantendu egin zuen. Christine Lagarde EBZko presidenteak 2021eko abenduan pandemiari aurre egiteko ez-ohizko erosketen programa 2022ko martxoan bukatuko zela iragarri zuen.
Uztailean Europak tasak % 0,25 igoko ditu baina baliteke FEDek beste % 0,75 igotzea. Alde oso handia da eta horrek euroaren balio-galera ekarri lezake
2021eko urtearen bukaerako eta, batez ere, 2022ko hasierako inflazioaren gorakadak alarma gorriak piztu zituen munduan zehar. Gainerako banku zentralek ez bezala, EBZ ez zen ausartu tasak igotzen. AEBko Erreserba Federalak martxoan tasak % 0,25 igo zituen. 2018tik egiten zuen lehen igoera. Maiatzean beste % 0,50 igo zituen. Azken 40 urtetako inflaziorik altuena izan zen maiatzekoa eta tasak igotzeko presioa gero eta handiagoa zen. Atzo tasak berriro igo zituen, % 0,75. 1994tik egin duen igoerarik altuena eta litekeena da uztailean berriro igotzea.
Estatu Batuen tasak % 1,5era igo dituzten bitartean, EBZk uztailerako % 0,25eko igoera iragarri du. Merkatuek, aldiz, aurrea hartu diote EBZri eta interes-tasen igoerak aplikatu dituzte. Urtebeteko euriborrak % 1eko langa gainditu du eta arrisku sarietan hegoaldeko estatuen ahultasuna agerian gelditzen hasi da. Italia, Grezia, Portugal eta Espainiako zor publikoaren prezioak asko handitu dira azken asteotan eta horrek arrisku sarietan eragina izan du.
Espainiako arrisku saria 140 puntura hurbildu da, Italiakoa 250era eta Grezia 300era. 2012ko krisiaren oroitzapena etorri eta merkatuak urduri jarri dira. EBZ bera ere kezkatzen hasia da
Portugal eta Espainiako arrisku sariak 140 puntutako langara hurbildu dira, Italiakoa 250era eta Grezia 300era. 2012ko krisiaren oroitzapena etorri eta merkatuak urduri jarri dira. Merkatuak bakarrik ez, EBZ bera ere kezkatzen hasia da eta ez-ohiko bilera deialdia egin zuen. Gobernu kontseiluaren urgentziazko bilerak ez du mezu argirik utzi baina merkatuak lasaitzeko balio izan du. Moneta pizgarrien txorrota ez du erabat utziko eta behar duten herrialdeei laguntza ematen jarraituko du.
Herrialde periferikoetako arrisku sariak kontrolatzeko mekanismo berria eratuko duela esan zuen atzo EBZk. Isabel Schnabel da Alemaniak EBZko kontseiluan duen ordezkaria. Atzo adierazi zuen EBZk "ez duela onartuko arrisku primak modu desordenatuan handitzea, horrek diru-politika transmititzeko arriskua dakarrelako eta horregatik "zatiketaren kontrako tresna" berria sortuko dute. Argibide gehiagorik ez du eman baina su etena ekarri du merkatuetan.
EBZk uztailetik aurrera PEPP programako aktiboak erosteari utziko diola esan zuen baina atzoko agerraldian "malgutasun" hitza erabili zuten. 2020ko martxoan abiatu zen PEPP programa eta bere bitartez 1,72 bilioi euroko erosketak egin ditu EBZk. Horri esker pandemiaren garaian kreditua bermatzea lortu zuen banku zentralak.
Gakoa da aktibo horien mugaeguna heldu ahala zer egingo duen EBZk. Malgutasuna aipatzeak pistaren bat eman dezake. Arrisku sariekin arazoak dituzten herrialdeen aktiboak erosten jarraitu lezake Europak, bonuen prezioak lausotzeko. Horretarako, baina, arauak aldatu beharko lituzke, malgutu.
Christine Lagardek Tricheten edo Draghiren modura jokatuko al du?
Pandemiaren aurreko aktiboen erosketen programetan EBZk bazuen marra gorri argi bat ezarria. Ezin zuen herrialde baten zorraren % 33 baino gehiago erosi. Pandemiak muga hori malgutzea ekarri zuen. Hala EBZ Espainiako zorraren % 33 izatera PEPP programaren bitartez. Malgutasuna, hortaz, ildo horretatik joan liteke. Arazorik ez duten estatuen bonuen mugaeguna heldu ahala, arrisku egoeran daudenen zorra erostera bideratu daiteke mugaeguneratutako zenbatekoaren zati bat.
Tresna nahikorik al da?
Zalantza handiak daude EBZk duen indarraren inguruan. Merkatuak lasaitu ditu gorabeherak orokorrak izan direnean. Egoera, baina, aldatu egin da. Agerian gelditu da herrialde jakin batzuen ahulezia eta merkatuak fio ez badira EBZk nekez orekatu lezake merkatuen joera. Gaixo larri bati aspirina ematea bezalakoa izan daiteke.
EBZk, gainera, baditu jarrera kontrajarriak etxe barruan. Inflazioa jasanezina suertatzen ari zaie estatu guztiei eta ez du ematen epe laburrean egoera hobetuko denik. AEB eta Europako interes-tasen arteko aldea oso handia da gaur-gaurkoz, % 1,50. Uztailean aldea are gehiago handitu daiteke. Europak tasak % 0,25 igoko ditu baina baliteke Erreserba Federalak beste % 0,75 igotzea. Alde oso handia bi ekonomien artean eta horrek euroaren depreziazioa ekarri lezake, parekotasunaren bidean jarrita.
Inflazioa kontrolatzeko interes-tasak igotzea eskatzen diote EBZri jarrera ortodoxoa duten herrialdeek, "belatzek". Horrek, ordea, bonuen prezioa garestituko ditu. Inbertsiogileek interes-tasa altuagoak eskatuko dizkiete ahulagoak diren herrialdeei. Prezio berean inbertsioak kaudimen altuagoa duten herrialdeetan egingo dituzte. Horretan datza arrisku sariaren kontzeptua. Alemania eta gainerako estatuen zor publikoen prezioaren arteko aldea. EBZk interes-tasa baxuak ezarrita arrisku-sariak errazago kontrolatzen dira, interes-tasak igotzean, aldiz, ez.
Kontrako bi norabidetan aritu beharko da EBZ, bateragarriak ez diren bi helburu lortzeko. Galdera asko oreka topatzeko. Munizio nahikorik izango al du EBZk? Christine Lagardek Draghiren modura jokatuko al du, euroa salbatzeko edozer eginez, edo Tricheten antzera?