Eta heldu zen Liberation day edo Askapen eguna. Etxe Zurira berriro heldu zenetik behin eta berriro azaldu du Trumpek muga-zergen politika goitik behera berrikusi behar zuela. Arantzela bere hitzik gogokoena dela behin eta berriro esan du agintari estatubatuarrak. Eta hitza esatea ez ezik, mehatxua gauzatzea gustuko duela erakutsi zuen atzo. Gaur bertan indarrean sartuko diren automobilgintza sektoreko %25eko muga-zergez harago, muga-zerga unibertsala delakoa ere iragarri zuen, %10koa, larunbatean, hilaren 5ean, ezarriko dena. Dena den, AEBren bazkide komertzial nagusien kasuan, portzentaje handiagoak iragarri ditu datorren asteazkenetik aurrera gauzatuko direnak, eta herrialdez herrialde aldatzen direnak. Horiexek dira, hain zuzen ere, "elkarrekiko muga-zergak", Trumpen hitzak erabiliz. Horiek ez zaizkie aplikatuko dagoeneko beste muga-zerga batzuk aplikatuko zaizkien produktuei, baina bai gainontzekoei.
Europar Batasunaren kasuan %20koa izango da muga-zerga hori. Horrekin, baita automobilgintzari zein altzairu eta aluminioari ezarritako neurriekin, Europara inportatzen diren AEBko produktuei ezartzen zaizkien %37 zergei erantzun nahi die. "Argiak izan gaitezen, sekulako ondorioak izango dira eta munduko ekonomiak asko sufrituko du", esan du Von der Leyenek AEBko presidenteak neurriak iragarri ostean. Europar Batasuna dagoeneko amaitzen ari da bere erantzuna aluminioari eta altzairuari jarriko zaizkion %25eko muga-zergei erantzun asmoz. Dena den, kezka ere sumatzen da Europako Batzordeko presidentearen hitzetan: "oso gertutik aztertuko ditugu muga-zergek izan ditzaketen zeharkako ondorioak, ezin baitugu munduko gaitasunaren gainekoa xurgatu eta ezin baitugu dumping-a onartu gure merkatuan ".
Muga-zerga unibertsal handiena izango duen lurraldea, baina, ez da Europa, Txina baizik. Erraldoi asiatikotik AEBra esportatzen diren produktuetan %20eko muga-zerga dago urte hasieratik, eta atzo beste %34 iragarri zuen Trumpek harentzat. Alegia, %54koa izango da denera. Txinak ere kontraneurriak iragarri ditu Trumpek atzera egiten ez badu, baina momentuz, Asiako burtsetan dagoeneko ikusi da eragina merkatua zabaldu denean: Japongo Nikkeien beherakada %3koa da, eta %2koa Honkongekoan. Bilakaera zer nolakoa izango den ikusteke dago.
Muga-zergak jartzerako garaian, Trumpek badu erreferente: bere kargu hartzean eta hamazortzigarren mendearen bukaerako Willian Mckinley presidentea goraipatu zuen. Kargua hartuta sinatutako lehen neurrietan ere presidente oiharen aldeko keinua ikusi genion, Ipar Amerikako mendirik altuena den Denali mendiari berriz ere McKinley izena ezarrita. Alaskako parlamentuak 1975etik aldarrikatu izan du jatorrizko izena ezartzea mendiari, Denali, eta hala egin zuen Barack Obamak 2015ean. William McKinleyk politika protekzionista zorrotza egin zuen, kanpoko produktuei muga-zerga oso altuak ezarrita. Ez da hori, baina, Trumpek miresten duen Mckinley presidentearen ezaugarri bakarra. Kutsu inperialista nabaria izan zuen bere agintaldiak, Hawai anexionatu zuen, baita Espainiaren kontrako egin ere. Gero, Filipinak eta Puerto Ricoren kontrola lortu zuen. Groenlandia eta, zeharka bada ere, Panama eta Kanada, jomugan jarri dituela ikusita, ez da harritzekoa Trumpek McKinley lehen lerrora ekarri izana. Nahiz eta azkenean bai Kanada, bai Mexiko elkarrekiko muga-zergatik kanpo utzi dituen, bazkide nagusi izanik ere.
Kezka merkatuetan
Jakina zen muga-zergak aldatu eta igoko zituela Trumpek. Bere aholkulari taldeari balizko aukerak xehe aztertzeko eskatu zion eta bitartean hainbat iragarpen egin ditu, zenbait kasutan neurriak iragarri eta berehala bertan behera utzita (Mexiko edo Kanadaren kasuan bezala). Horrelako jokabide aldakorrak merkatuak ziurgabetasun egoeran murgildu ditu, batez ere AEBkoak. Hala, Europako burtsek astindu ederra eman diote Wall Streeti, hamar urteko inoizko alderik handiena aterata. Urteko lehen hiruhilekoan S&P 500 indizeak %4,9 atzera egin duen bitartean, Euro Stoxx 50ek %7,2ko mozkinak izan zituen. Nasdaqen kasuan, beherakada are handiagoa izan da, %10,79koa. Alde handia dago, hortaz, 2017an Trumpen lehen agintaldian merkatuek izan zuten portaerarekin, S&P 500 indizeak %5,53 irabazi baitzuen.
Moody´s eta JP Morgan finantza erakundeek AEB atzeraldian sartzeko probabilitateak %40ra igo dituzte aste honetan
Merkatuak ez ezik, aditu eta analista nagusiak ere ezkor agertu dira Etxe Zuriaren politika berriek izan ditzaketen ondorioekin. Azken aste hauetako adierazle ekonomiko nagusiak kezkatzekoak izan dira. Hala, kontsumitzaileen konfiantza nabarmen hondoratu da, gastua jaitsi egin da eta inflazioak espero baino altuago jarraitzen du. Analisi etxe nagusien arabera, merkataritza-gerra hotsak eta Elon Muskek administrazioan egindako murrizketa eta kaleratzeak ziurgabetasun horren arrazoi nagusi dira. Gauzak horrela, Moody´s eta JP Morgan finantza erakundeek AEB atzeraldian sartzeko probabilitateak %40ra igo dituzte aste honetan bertan, batez ere Trump berak aurreko asteetan atzeraldia egon litekeela onartu eta gero.
Elkarrekikotasuna, auzitan
Muga-zergen bidez AEBren merkataritza-balantzea irauli nahi duela argudiatzen du Trumpek, bidezkoagoa bilakatu dadin, bere ustez beste herrialdeak AEBz aprobetxatu direlako. Inoizko merkataritza-defizitik altuena izan zuten AEBk 2024ean, 1,212 bilioi dolarretakoa eta horrek azaldu dezake bere erabakia. Ahazten zaio, aldiz, hainbat arrazoi daudela egoera horren atzean eta hainbat urtetan dolar indartsua izateak inportazioak erraztu eta esportazioak kaltetu dituela.
Europak AEBetako inportazioei %20 BEZ ezartzen die. Muga-zerga ez bada ere, Trumpek hala hartzen du, eta horregatik Europa izan da atzoko erabakiak gehien kezkatu duen ekonomia gunea
Elkarrekikotasuna izan da Trumpek behin eta berriz erabili duen argudio nagusia, AEBei erosi baino gehiago saltzen dieten herrialdeei muga-zerga altuak ezartzeko mehatxua eginez. Europako Batasunak 226.800 milioi euroko superabita du Ipar Amerikarekiko eta horregatik du begiz jota Europa Etxe Zuriak. Espainiar estatuaren kasuan, ordea, egoera kontrakoa da, 9.481 milioiko defizitarekin, eta ez luke muga-zergarik jaso beharko. Trumpen administrazioak, baina, datuak bihurritu egiten ditu bere ildoari eusteko eta Europaren kasuan, merkataritza-balantzeari beste arrazoi bat gehitzen dio: BEZa. Munduan zehar orokorki zabaldutako zerga bada ere, AEBetan ez dago kontsumoa horrela zergatzen duen tributurik. Bada %2aren bueltakoa den sales tax izeneko zerga, estatuz estatu aldatzen dena. Aldea, beraz, nabaria da Europak AEBetako inportazioei ezartzen dien %20 BEZaren tasarekin. Muga-zerga ez bada ere, Trumpek horrela hartzen du, eta horregatik Europa izan da atzoko erabakiak gehien kezkatu duen ekonomia gunea. Gurean, esaterako, Hego Euskal Herriko enpresek 2.300 milioi baino esportatu zuten 2024ean AEBetara.
Muga-zergak, tresna politiko
Merkataritza-balantzea orekatzeaz aparte, Trumpek oso argi du muga-zergak tresna politiko garrantzitsuak direla helburu politikoak lortzeko. Kanada eta Mexiko horren adibide izan dira. Kargua hartu eta berehala %25eko tasa orokorrak ezarri zizkien muga eta fentaniloaren trafikoa ez bazuten hobeto kontrolatzen. Ekuadorren kasuan, esaterako, Daniel Noboa presidenteak atzo bertan esan zuen etxeko-lanak egiten ari direla narkotrafikoaren alorrean muga-zergarik ez jasotzeko.
Txina izan da Etxe Zurira heldu eta neurriok jaso dituen herrialdeetako bat, %10ekoak. Begiz jota du Etxe Zuriak Pekin, eta Errusiarekiko abiatutako hurbilketa Txina bakarrik uzteko mugimendu bezala ikusi dute hainbatek. Badago, baina, Trumpek Asiako herrialdetik lortu nahi duen tresna garrantzitsu bat: Tik Tok sarearen kontrola AEBetan. Mehatxu gisa hartuta, AEBetako negozioa saltzera behartuta dago Txina, baina salmenta atzeratzen ari da. Elon Musk izan daiteke balizko erosleetako bat eta Washington urduritzen hasia da. Sare sozialaren salmentan bideratzeko, Txinari muga-zergak samurtzeko aukera ere jarri zuen mahai gainean Trumpek.
Badago Trumpek Txinatik lortu nahi duen tresna garrantzitsu bat: Tik Tok sarearen kontrola. Mehatxu gisa hartuta, AEBetako negozioa saltzera behartuta dago Txina, baina salmenta atzeratzen ari da
Venezuela ere izan da muga-zergen bidez erabakiak baldintzatzeko estrategiaren beste adibide bat. Astelehen honetan jakinarazi zuen Etxe Zuriak lau konpainiari, Repsol tartean, Venezuelan petrolioa eskuratzeko debekua. 67.000 kupel ekoizten ditu egunean Josu Jon Imazek zuzentzen duen enpresak bertan, Maduroren gobernuak zor dion maileguaren ordainketa gisa. Repsolek Venezuelan petrolioa ekoizten jarraituz gero, Espainiako produktu guztiei ezar diezaieke Trumpek %25eko muga-zerga, eta ez dago argi muga-zerga horiek osagarriak izango diren, hots, atzo iragarritako neurriei Hego Amerikako herrialdean petrolioa ekoizteagatik ezarriko dituenak gehitu ahal zaizkion. ENI enpresa italiarra izan da debekua jaso duen beste konpainia europarra, eta Italia zein Espainiako gobernuek eta Europako Batasunak kezka azaldu dute.
Europa, kontraerasoan?
Ikusteko dago merkatuek eta atzoko erabakiari nola erantzungo dioten, baina litekeena da soka luzea ekartzea. Europako organismo gehienek argi azaldu dute erantzuteko tresna sorta badutela. Ursula von der Leyen Europako Batzordearen presidenteak argi esan zuen tinko erantzungo diola Etxe Zuriari, eta erabakiak xehe aztertuko dituela “tresna guztiak mahai gainean daudela” nabarmenduz. Hala, “Europak karta asko dituela” gaineratu zuen, “ merkataritza, teknologia eta gure merkatuaren tamaina. Baina indar hori kontraneurriak hartzeko dugun jarreran ere oinarritzen da".
Ursula von der Leyen Europako Batzordearen presidenteak argi esan zuen tinko erantzungo diola Etxe Zuriari, eta erabakiak xehe aztertuko dituela “tresna guztiak mahai gainean daudela” nabarmenduz
Europako hainbat agintarik ozenago hitz egin dute azken egunotan. Christine Lagarde Europako Banku Zentraleko buruak, esaterako, “Europak bere independentziarako” urratsak ematea aldarrikatu du eta Jean-Noël Barrot Frantziako atzerriko ministroak hertsaduraren kontrako mekanismoa martxan jartzea eskatu du, 2023an Europako Batasunak onartutako erregelamendua, hirugarren herrialdeen xantaia ekonomikoa helburu politikoekin jasotzeko. Araudiak berak onartu bezala, “azken baliabide” gisa erabiltzea da asmoa, izan ere, lehenik eta behin, "desiragarria baita Batasunak elkarrizketarako eskuragarri dauden bitarteko guztiak modu proaktiboan erabiltzea, hala nola negoziazioak, ebazpen jurisdikzionala edo bitartekaritza”.
Ikusteko dago elkarrizketak nolako emaitzak ematen dituen, baina merkatuak eta konpainia nagusiek ezkortasunez hartu dute muga-zergen aferaren gorakada. Espainiar estatuan Pedro Sanchezek agerraldia egingo du gaur, erantzun gisa aurrera eramango dituen neurrien berri emateko. Gizarte eragile nagusiekin bildu zen atzo Sanchez: CEOE eta Cepyme enpresarien elkarteekin alde batetik eta CCOO eta UGTko sindikatuekin bestetik.