Balenciagak hartzekodunen konkurtsoa ekidin zuela zioten hedabidetako lerroburuek 2024ko urrian. Ontziolak azken urteetan metatu zuen 80 milioi euroko zorra berregituratzeko plana ontzat eman zuen Donostiako merkataritza auzitegiak. Zorra itzultzeko epeak atzeratu, lan kostuak txikitu eta kontratazio gehiago ixtea ahalbidetuko zion ebazpenak enpresari. Hilabete beranduago, baina, epaileek hasiera batean onartutako berregituraketa plana ezerezean gelditu zen. Hartzekodunetako batek, Espainiako Ekonomia Ministerioaren funtsak kudeatzen dituen Cofides sozietate publiko-pribatuak, ez zuen berregituraketa plana onartu, eta hartzekodunen konkurtsoan sartu zen Zumaiako enpresa.
Besteak beste, eraikuntzaren azken fasean zegoen itsasontzi baten kontratua hausteak galera handiak eragin zizkion Balenciagari iaz. Eskariei aurre egiteko gaitasuna galdu zuen, eta 2024ko uztailean beste bi itsasontzi eraikitzeko kontratua sinatuta, ezbaian jarria zen lan hori finantzatzeko gai izango ote zen.
Tamalez, iazko urte kaskarra ez da salbuespena izan. Oro har, azken urteak zailak izan dira ontziolarentzat, eta langileek zuzendaritzaren kudeaketa kaskarra salatu dute azken hilabeteetan. Ontzigintzaren industriak izan dituen eraldaketak kalte handia egin die ontziolei eta horren erakusle, Euskal Herrian, Zumaiakoaz gain, beste bi geratzen dira soilik: Zamakona (Santurtzi eta Pasai Donibane) eta Murueta (Erandio eta Murueta).
Ontziolen gainbehera
Euskalduna, Luzuriaga, La Naval. Azken urteetan porrot egin duten Euskal Herriko ontziolen kasuak sonatuak dira. Garai batean euskal ekonomiaren zutabe garrantzitsuenetakoa zen ontzi industriak gainbehera handia bizi izan du XX. mende amaiera eta XXI. lehen laurden honetan. Industriaren modernizazioak eta ontzien ekoizpenaren nazioartekotzeak gogor kolpatu zuen sektorea 1980ko hamarkadan, eta horrek industriara bideratutako finantzazio publiko bortizki murriztea ekarri zuen, ontziola asko pribatizatuz.
1982an 42 ontziola ziren Euskal Herrian, eta 168 ontzitan ari ziren lanean. 1998an sei konpainia besterik ez ziren, 32 itsasontzirekin
Ekoizpena murriztuta, ontziolek lantaldeak txikitu eta azpikontratazioaren alde egin dute azken urteetan. Datu esanguratsu bat: 1982an 42 ontziola ziren Euskal Herrian, eta 168 ontzitan ari ziren lanean. 1998an sei konpainia besterik ez ziren, 32 itsasontzirekin. Espainiako Industria, Energia eta Turismo Ministerioaren datuen arabera, 1975ean ontziola publikoek 36.097 langile zituzten zuzenean lantaldean, eta une honetan 500 langile baino gutxiago daude.
370 itsasontzi ehun urte pasatxotan
1921ean sortu zen Balenciaga ontziola Zumaian. Arrantzontzien eskari handia zegoen garai hartan, Urola ibaiaren ertzean, zur hornidura, motor ekoizleak eta metalaren industria indartsua zegoen zonaldean, eta ontziolak zurezko ontziak eraikitzen hasi zuen jarduna. 1928an, xaflazko lehenengo arrantzontzia entregatu zuen, Julito izenekoa. Altzairua itsasontzigintzaren material nagusi gisa finkatu zenean, lana dibertsifikatu eta beste itsasontzi mota batzuetara hedatu ahal izan zen, hala nola zama orokorreko itsasontziak, gangilak eta atoiontziak, aukeran zeuden arrantzontziez gain.
Azken ehun urtetan, Balenciagak egindako 370 bat ontzi ureratu dira. 1980ko hamarkadako industriaren eraldaketa eta krisi garaiak gainditu zituen ontziolak, eta azken urteetan berrikuntza eta teknologia berrietara egokitzen aritu da etengabe. Dena den, orain bi urte 200 langile baino gehiago ziren lantaldean, egun, aldiz, 71 dira soilik.
Ontziolan 600 lagun batera jardutera ere heldu ziren orduan, harik eta 2022. urtean enpresako zuzendaritzak dirua amaitu zela esan zien arte
Arrantzarako, atoi eta salbamendurako eta offshore ontziak egiteaz arduratzen da. Azken urteetan petroliontziak egin ditu gehienbat, baina horien eskaria ere murriztu egin zen eta gero pandemia iritsi. Ontziolan 600 lagun batera jardutera ere heldu ziren orduan, harik eta 2022. urtean enpresako zuzendaritzak dirua amaitu zela esan zien arte. Artean hiru itsasontzi zituzten amaitzeko. Langileek erabaki zuten kobratu gabe ere lanean jarraitzea, ekoizpena bertan behera uzteak galera handiagoak sortuko baitzizkion askori.
Inbertitzaile berrien bila
Berregituratze plana erorita, hartzekodunen konkurtsoan sartu zen Balenciaga urrian, eta abuztuaren lehenetik ABEE enplegua aldi baterako erregulatzeko espedientean zeunden langileak mobilizazioetara jo zuten. Langile batzordeak salatu zuen enpresaren kudeaketa txarrak eragin duela gaur egungo egoera, azken lauzpabost urteetan enkargu zailak hartu, lan karga handiak sortu eta entregak berandu egin direla nabarmenduz. Imanol Beloki LAB sindikatuko langile batzordeko ordezkariak salatu zuen azpikontratazio enpresetan oinarritutako eredua jarraitu duela enpresak azken urteetan.
Ontziolaren bideragarritasuna defendatzen dute beharginek. Euren aburuz, arazo politiko baten aurrean dira, eta Jaurlaritza, Espainiako Gobernua eta enpresako zuzendaritza interpelatu dituzte egora bideratu dezaten. Urtearen hasieratik ontziola salbatzeko ahaleginetan, aldi baterako enplegua negoziatzen ari dira langileak eta zuzendaritza. PKF Attest konkurso administratzaileak aldi baterako lan enplegua martxoaren 31ra arte ezarri zuen hasiera batean, baina gerora, maiatzera arte luzatu daitekeela jakin zen, inbertitzaile posibleek eskaintzak aurkezteko denbora gehiago izan zezaten.
Enpresen finantzaketarako funtsak kudeatzen dituen Cofides sozietate publiko-pribatuak hamabost milioi eurotik 8,5 milioira murriztuko zion zorra ontziolari
Halaber, orain aste batzuk Espainiako Gobernuak zorraren zati bat barkatu zion ontziolari. Enpresen finantzaketarako funtsak kudeatzen dituen Cofides sozietate publiko-pribatuak hamabost milioi eurotik 8,5 milioira murriztuko zion zorra. Hura txikituta, errazagoa izango zaio Balenciagari ontziolaren jarduna berma dezaketen inbertitzaileak topatzea.
Langileak kexu ziren Cofides sozietatearen jarrerarekin, uste baitzuten inbertitzaile berriak etor ez zitezen oztopoak jartzen ari zela. Eusko Jaurlaritzak behin baino gehiagotan adierazi du Balenciaga ontziolarentzat etorkizuneko industria proiektua bermatuko duen inbertitzaile posibleekin lanean ari dela. Ontziolaren biziraupena bermatzeko azken aukera da inbertsoreen interesa. Espainiako Gobernuko Ekonomia Ministerioaren arabera, bi enpresek azaldu dute ontziola erosteko interesa. Denbora aurrera doa, eta soluziorik iristen ez dela ikusita, langile batzordeak inplikazio handiagoa eskatu die erakunde publikoei. Mikel Jauregi Jaurlaritzako industria sailburuak, halaber, "diskrezioa eta zuhurtzia" eskatu du. Ikusteke dago negoziazioek bere fruitua eman eta ontziola aurrera atera daitekeen.