Une erabakigarri baten aurrean gaude. Klima-aldaketa ezin da etorkizuneko mehatxu gisa ulertu; egunero geroz eta nabarmenagoak diren errealitate gordinak antzematen baititugu. Herrialde eta eskualde asko pausoak ematen ari dira energia-kontsumoaren ereduak aldatzeko eta ingurumenari egindako kalteak murrizteko. EAEk ere argi dauka: ezin da atzean gelditu.
2021eko urrian, Eusko Jaurlaritzak norabide aldaketa estrategiko eta ausart baterako unea zela erabaki zuen, etorkizun jasangarri eta erresiliente baterantz bideratuz. Bide horren helburua zen epe laburrean berotegi efektuko gasen isuriak nabarmen murriztea eta energia berriztagarrien erabilera esponentzialki handitzea. Testuinguru horretan, aurten ezarri den Trantsizio Energetikoaren eta Klima Aldaketaren Legeak, trantsizio energetikoa eta klima-aldaketara egokitzea ez ezik, ekitatea eta justizia soziala bermatuko dituen eraldaketa sozial eta ekonomikoa ere sustatzen du.
Berrikuntzak eta erronkak izango dituen bidea
EAEk energia-politiken arloan duen ibilbidea askotarikoa da, baina industria-izaeraren eragin handia du. Konplexutasun horrek eszeptizismoa sor dezake eredu jasangarri baterako trantsizioaren bideragarritasunaren inguruan. Industria-politika funtsezko elementua da, ez bakarrik etorkizun jasangarriago baterako aldaketa-eragile gisa jarduteko, baita euskal industria erronka berrietara egokitzeko ere.
Trantsizio Energetikoaren eta Klima Aldaketaren Legeak arau-esparru bat ezartzen du estrategiak eta ekintza-planak ezartzen laguntzeko
Ahalegin horiek gorabehera, EAEren kanpoko energia-mendekotasuna kezkagarria da, eta kontsumo osoaren % 90 hartzen du. 2022an, erregai fosilak azken energia-kontsumoaren % 83,9 izan ziren, eta horrek energia-iturriak dibertsifikatzeko eta energia berriztagarrien erabilera sustatzeko premiazko beharra azpimarratzen du. Panorama horrek galdera erabakigarria planteatzen du: EAEk zama astun hori gainetik kendu eta etorkizun jasangarriago baterantz aurrera egin ahal izango du? Gaitasuna du politika eraginkorrak ezartzeko, erregai fosilekiko mendekotasuna murrizteaz gain, energia-eredu garbiago eta erresilienteago baterako trantsizioa sustatzeko. Trantsizio Energetikoaren eta Klima Aldaketaren Legeak arau-esparru bat ezartzen du estrategiak eta ekintza-planak ezartzen laguntzeko, eta deskarbonizazio-ahaleginak klima-aldaketaren aurreko iraunkortasun- eta erresilientzia-helburuekin lerrokatzen ditu.
Liderra Ekonomia Berdean: posible al da?
Ziurra da EAEk ez duela ikusle soila izan nahi iraunkortasunaren aldeko lasterketan. Industria-sektore indartsuarekin eta azpiegitura teknologiko aurreratuarekin, anbizio handiko erronka bat proposatzen du: gure eskualdea funtsezko eragile bihurtzea ekonomia berde globalean. Helburua ez da soilik isurketak murriztea, baizik eta industria berritzaile bat sortzeko aukera aprobetxatzea, garbia ez ezik, lehiakorra ere izango dena.
Helburua ez da soilik isurketak murriztea, baizik eta industria berritzaile bat sortzeko aukera aprobetxatzea, garbia ez ezik, lehiakorra ere izango dena
Eta nola lortzen da hori? Enpresak, ikerketa-zentroak eta unibertsitateak lotuko dituzten kluster industrialak sortzea da gakoetariko bat. Ikuspegi horren helburua da teknologia garbien arloko lankidetza eta berrikuntza sustatzea, inplikatutako eragile guztien artean ezagutza modu eraginkorrean joan dadin ahalbidetuz. Energia-iturrien dibertsifikazioak eta berriztagarrietan inbertitzeak, hala nola eolikoan edo eguzki-energian, eskualdeko energia-hornidura bermatzeaz gain, EAE lidergo-posizio baterantz bultzatuko dute nazioartean.
Fiskalitatea ere, iraunkortasunaren eskutik
Tresna ekonomiko gisa erabiltzeaz gain, energia garbien erabilera bizkortzeko eta praktika kutsatzaileak zigortzeko elementu eraldatzaile gisa ere erabiltzen da fiskalitatea. Ekoizpen-ereduak jasangarritasun-eskakizunetara egokitzen ez dituzten enpresek beren kontuetan islatuko dute jaulkipenen kostua.
Pizgarri fiskalen eta inbertsio jasangarriak bultzatzen dituen sistema baten bidez, ez dira soilik isurketak murriztu nahi; eragile gehiagok trantsizioan modu aktiboan parte hartzea ere erraztu nahi da. Gehiago kutsatzen dutenek erantzukizun ekonomikoak beren gain hartu beharko dituzte, eta zerga horietatik bildutako funtsak gizartearen onurarako diren proiektuetara bideratu beharko dira.
Pizgarri fiskalen eta inbertsio jasangarriak bultzatzen dituen sistema baten bidez, ez dira soilik isurketak murriztu nahi; eragile gehiagok trantsizioan modu aktiboan parte hartzea ere erraztu nahi da
Europar mailan, Energy Taxation Directive zuzendaritzak berrikusitako Fit for 55 package neurri-sortaren testuinguruan, energia-fiskalitatea berregituratzea aurreikusten da, erregaiak beren energia-edukiaren eta ingurumen-errendimenduaren arabera zergapetuz, bolumenaren arabera zergapetu beharrean. Sailkapen horren arabera, ohiko erregai fosilek zerga tasarik altuena izango dute, eta elektrizitateak, baxuena. Proposatutako neurriek erregai fosilen erabilera arbuiatzeaz gain, produktuak kategorizatzeko sistema sinplifikatu bat ere ezartzen dute, ingurumenerako kaltegarrienak direnak gogorrago zergapetuz. Ikuspegi estrategiko horrek, teknologia garbietan inbertitzea sustatzeaz gain, zerga-salbuespen zaharkituak ezabatzea bilatzen du, ingurune bidezkoagoa eta jasangarriagoa sortuz.
Aldaketa garaia EAEn
Trantsizio energetikoa EAEko gizartearen alderdi desberdinak barneratzen dituen egiturazko aldaketa da. Asmo handiko proiektu horrek klima-aldaketaren ondorioak arintzeaz gain, iraultza bat planteatzen du energia-baliabideak ekoizteko, kontsumitzeko eta kudeatzeko dugun eran. Eredu iraunkor eta deskarbonizatu baterako trantsizioak ahalegin kolektiboa eskatzen du, non enpresek, herritarrek eta erakundeek elkarrekin lan egiten duten helburu partekatu baterantz.
Zerga-sistema energetikoaren berrikuspena eta eredu jasangarriago baterako trantsizioa ez dira politika fiskal, industrial eta digitalen doikuntza hutsa; egiturazko aldaketa sakona dira EAErentzat. Prozesu horrek eraldaketa integrala eskatzen du, eta pizgarri ekonomikoen birkonfigurazioa ez ezik, eskualde-garapena sostengatzen duten gizarte- eta ingurumen-dinamiken birdefinizioa ere hartzen du. Ekonomiaren eta gizartearen alderdi guztietan iraunkortasuna integratzen duen ikuspegi holistikoa hartuta, EAEk ekonomia berde, erresiliente eta ekitatiborako trantsizioan lider gisa kokatzeko aukera du, baita euskal herritarrentzat eta ingurumenarentzat etorkizun oparoa ziurtatzeko ere.
Pizgarri ekonomikoen birkonfigurazioa ez ezik, eskualde-garapena sostengatzen duten gizarte- eta ingurumen-dinamiken birdefinizioa ere hartzen du
Bidea ez da erraza izango, baina aukera ukaezina da. EAEk ekonomia berde globalean erreferente izateko beharrezko gaitasuna, azpiegitura eta konpromisoa ditu. Kontua ez da soilik krisi klimatikoari erantzutea, baizik eta gure etorkizuna birdefinitzea, etorkizuneko belaunaldiek mundu bidezkoagoa, jasangarriagoa eta oparoagoa izateko. Beraz, eraldatzeko prest al gaude?