Erregistroaren helburua da lanaldiaren inguruan legeriak ezarritako mugak betetzen direla bermatzea. Bada, lan-zuzenbidea beti arduratu izan da lan-denbora mugatzeaz, langileen segurtasunaren eta osasunaren mesedetan. Gainera, azkenaldian, lanaldia mugatzeak badu bestelako helburua ere, alegia, norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzekoa.
Halaber, erregistroaren bidez aparteko orduak kontrola daitezke, gehienbat, saihesteko legeak ezarritako gehieneko kopurua gainditzea edota, okerrago dena, aparteko ordu horiek ez ordaintzea.
Edonola ere, ez da ahaztu behar lanaldia erregistratzeko betebeharra arautu aurretik bazegoela aparteko orduak erregistratu eta kontrolatzeko betebeharra. Are gehiago, indarrean dagoen betebehar horren arabera, egunero-egunero erregistratu behar dira langileak egindako orduak, horiek arruntak edo apartekoak diren bereiziz. Gero, jaso-agiri edo nominan eman behar zaio langileari ordu-kopuru horien laburpena, eta hilabetero langileen ordezkariak informatu behar dira langile bakoitzak egindako aparteko orduen gainean.
Edonola ere, ez da ahaztu behar lanaldia erregistratzeko betebeharra arautu aurretik bazegoela aparteko orduak erregistratu eta kontrolatzeko betebeharra
Orobat, enpresaburuek lanaldiaren erregistroa balia dezakete langileek lanaldia adostutakoaren arabera betetzen dutela kontrolatzeko, baina horretarako beharrezkoa da langileak aldez aurretik informatzea kontrol horren izaera eta norainokoaz. Azken buruan, kontrol horren ondorioz, diziplina-neurriak hartu ahal izango ditu enpresaburuak, langileek lanaldiaren inguruko arau-hausteak gauzatzen dituztenean.
Soilik alokairuko langileentzat
Lanaldia erregistratzeko betebeharra, printzipioz, alokairuko langileei begira sortu da soilik. Hala ere, halakoen artean ere badaude berezitasunak. Konparazio baterako, goi zuzendariei begira ez dago halako betebeharrik, eta abokatuen eta merkataritzako ordezkarien lan-harreman berezien kasuan, zaila dirudi betebehar hori aplikatzea. Bestalde, irailaren 21eko 1561/1995 Errege Dekretuak, lanaldi bereziei buruzkoak, erregistro bereziak arautu ditu lantoki mugigarri edo ibiltariak dituzten langileentzako eta merkataritzako nabigazioko langileentzako.
Kooperatibetako langile bazkide eta laneko bazkideei eta ekonomia-mendekotasuna duten langile autonomoei begira ez dago halako betebeharrik, salbu eta halakoak garraiolariak direnean, azken horiek arautegi berezia baitute lanaldia erregistratzearen inguruan.
Funtzionarioei dagokionez, berriz, kontuan hartu behar da estatuko, autonomia-erkidegoko eta tokiko arautegiek ezarritakoa, bai eta negoziazio kolektiboaren bidez ezar daitekeena ere
Enplegatu publikoei erreparatuz gero, alokairuko langileei begira aplikatuko da lanaldia erregistratzeko betebeharra, horrela ondorioztatzen delako Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren 7. artikulutik eta, Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, baita abenduaren 1eko 11/2022 Legearen, Euskadiko enplegu publikoari buruzkoaren, 165.4 artikulutik ere. Funtzionarioei dagokionez, berriz, kontuan hartu behar da estatuko, autonomia-erkidegoko eta tokiko arautegiek ezarritakoa, bai eta negoziazio kolektiboaren bidez ezar daitekeena ere.
Lanaldiaren erregistroa nola gauzatu
Lanaldiaren erregistroa aplikatu edo gauzatzeko moduari dagokionez, Langileen Estatutuaren 34.9 artikuluak ezarritakoa da abiapuntua. Horren arabera, erregistroak bere baitara bildu behar ditu langile bakoitzaren lanaldia hasteko eta amaitzeko ordutegi zehatza, izan daitekeen ordutegi malgua gorabehera.
Printzipioz, erregistroa antolatu eta dokumentatu behar da negoziazio kolektiboaren bidez, kasuan kasuko hitzarmen kolektiboa edo enpresa-ituna lortuz langileen ordezkariekin. Baina halakorik izan ezean, enpresaburuak alde bakarrez hartu ahal izango ditu erregistroa antolatzearen eta dokumentatzearen inguruko erabakiak, aldez aurretik langileen ordezkariak kontsultatuta. Esangura horretan, Langileen Estatutuaren arabera, kontsulta gisa ulertzen da iritziak trukatzea eta enpresaburuaren eta langileen lege-ordezkarien arteko elkarrizketa hastea, baita, hala denean, langileen lege-ordezkariek aurretiazko txostena ematea ere.
Erregistroak bere baitara bildu behar ditu langile bakoitzaren lanaldia hasteko eta amaitzeko ordutegi zehatza, izan daitekeen ordutegi malgua gorabehera
Hala ere, enpresaburuak alde bakarrez hartutako erabakiak auzitegietan zala daitezke, negoziazio kolektiborako eta sindikatu-askatasunerako eskubideak hausteagatik, baldin eta enpresaburuak negoziatzeko borondaterik izan ez badu edo gaitzustez jardun badu. Izan ere, enpresaburuak onustez jardun izana frogatu ezean, litekeena da auzitegiek erabakia deuseza dela adieraztea.
Edozein kasutan, enpresaburuak erregistratutako lanaldiak gorde beharko ditu 4 urtez, eta erregistratutakoa eskuragarri izan beharko dute langileek, euren ordezkariek eta Lanaren eta Gizarte Segurantzaren Ikuskatzailetzak.
Objektibotasuna
Dena den, Langileen Estatutuak ez du zehaztu lanaldia erregistratzeko modu zehatza. Hain zuzen ere, horrek edozenbat zalantza eta gatazka eragin du. Bada, zalantza eta gatazka horiek gainditzeko aintzat hartu behar da, Espainian lanaldia erregistratzeko betebeharra indarrean jarri eta bi egunera Europar Batasuneko Auzitegiak Deutsche Bank auzian emandako epaia, hots, 2019ko maiatzaren 14koa. Halatan, epai horren arabera, langile bakoitzak eguneroko lanaldian egindako orduak zenbatzea ahalbidetu behar duen erregistroak objektiboa, fidagarria eta erabilerraza izan behar du.
Objektibotasunak berarekin dakar erregistroak datuak jasotzea modu inpartzial eta eztabaidaezinean, eta saihestea enpresaburuak, zuzenean edo zeharka, langileen eskubideak murriztea
Ildo horretatik, garrantzi handikoa da 2023ko urtarrilaren 18ko Auzitegi Gorenaren 4. Salako epaia (78/2021 errek. zk.), baldintza horiek interpretatu eta aplikatzeko irizpideak ezarri dituelako. Horrela, epai horren arabera, objektibotasunak berarekin dakar erregistroak datuak jasotzea modu inpartzial eta eztabaidaezinean, eta saihestea enpresaburuak, zuzenean edo zeharka, langileen eskubideak murriztea.
Fidagarritasuna eta erabilerraztasuna
Fidagarritasunak oinarri izan behar du erregistroak jasotako datuen trazabilitatea, behar bezalako bermea eratuz, lanaldiaren inguruko informazioa erregistroan jasotzeko betebeharra zein pertsonak izan eta erregistroan pertsona horrek emandako informazioa baino jaso ez dadin, enparauek egin dezaketen manipulazio oro saihestuz.
Erabilerraztasuna bermatu behar da langileei jarraibide argiak emanez
Erabilerraztasuna bermatu behar da langileei jarraibide argiak emanez. Horrenbestez, jarraibideok langileei ahalbidetu behar diete lanaldia erregistratzeko baliatu beharreko lanabesa erraztasunez erabiltzea ez ezik, erregistratu beharreko datuen gaineko informazioa izatea ere. Zehatzago, informazio hori lagungarri izan behar da erregistratu beharreko datuak zein diren ezagutzeko, datu horiek kasuan kasuko lanabesean modu egokian sartzen jakiteko eta erregistratutako informazioa berrikusteko.
Labur-zurrean esanda, baldintza horiek guztiak betez gero, lanaldia erregistratzeko baliatutako modu oro legearen araberakoa izango da.
Askotariko erregistro-sistemak
Beraz, askotarikoak dira aukerak. Modu tradizionalak balia daitezke, hala nola, paperezko agiriak eta fitxatzeko makinak, baina baita gailu biometrikoak (hatz-aztarna, aurpegi-erregistroa) eta app edo aplikazio mugikorrak ere.
Edozein kasutan, erregistroa gauzatzeko baliabide edo lanabesak enpresaburuak jarri behar ditu eskuragarri. Gailu biometrikoak erabiltzen direnean enpresaburuak jasotako datuak arduraz kudeatu beharko ditu, erregistroaren helburua aintzat hartuz eta, bereziki, izaera pertsonaleko datuak babesteko legeriak xedatutakoa errespetatuz.
Erregistroa gauzatzeko baliabide edo lanabesak enpresaburuak jarri behar ditu eskuragarri. Gailu biometrikoak erabiltzen direnean enpresaburuak jasotako datuak arduraz kudeatu beharko ditu
Baliabide informatikoen inguruan, garrantzitsua da 2022ko apirilaren 5eko Auzitegi Gorrenaren 4. Salako epaiak (7/2020 errek. zk.) adierazitakoa. Egin-eginean ere, epai horrek baliagarritzat jo du lanaldia erregistratzeko langileek ordenagailua irekitzea eta zarratzea, hau da, eragiketa horien bidez lanabes informatikoak modu automatikoan jasotzea lanaldia noiz hasi den eta noiz amaitu. Kasu horretan, faktore zuzentzaile batzuk ere aplikatzen ziren, lan-denboraz besteko atsedenaldiak ez zenbatzeko. Zernahi gisaz, kontuan hartu behar da, hitzarmen kolektibo bidez hala itundu bada, zenbait atsedenaldi lan-denboratzat har daitezkeela, ogitartekoarena kasu, eta halakoak zenbatu behar direla erregistro ondoreetarako.
Arestian aipatu 2023ko urtarrilaren 18ko Auzitegi Gorenaren epaiak sistema hori neutro eta objektiboagotzat jo du, modu automatikoan jasotzen delako informazio oro, langileen inolako esku-hartzerik gabe, datuak sartzeari dagokionez. Alabaina, onartu du baliagarria dela, baita ere, langileek alde bakarrez datuak sartzea aplikazio informatikoan, enpresaburuak aldez aurretik langileen eskuragarri jarri izanagatik erabilera-gida eta datu pertsonalak behar bezala babesteagatik.