Integrazio eta lehiakortasun aro berri baten atarian, aurrekaririk gabeko erronka bati egin behar dio aurre Europak. Maiatzean Enrico Lettak Merkatu Bakarrerako bosgarren askatasun baten proposamena egin zuen, ikerketan, berrikuntzan eta hezkuntzan oinarritua. Ikuspegi ausarta ez ezik, Europar Batasunaren etorkizunerako aginduzko beharra ere bada. Askatasun berri horrek katalizatzailea izateko gaitasuna dauka Europa lidergo jasangarrirantz bultzatzeko, trantsizio ekologikoak eta digitalizazioak aurrerapenaren erritmoa ezartzen duten une honetan.
Nola birdefini dezake bosgarren askatasunak Merkatu Bakarra, eta indartu Europaren posizioa gero eta interkonektatuagoa eta lehiakorragoa den mundu honetan? Ez dago erantzun errazik, ideia sakona baita, eta dena martxan jartzearen araberakoa izango baita. Teknologia gero eta nagusiago den garai honetan, Europak munduko aurrerapen azkarren erritmoari jarraitu behar dio. Kontinenteak ez du garatu industria digital sendorik, ezta ekosistema kohesiborik ere, hobetutako berrikuntza-bolada berriaren onurak atzemateko gai direnak. Hori dela eta, Europako enpresak ezinbestekoak diren kanpoko teknologien mende daude.
Europar Batasuneko merkatu bakarra funtsezko lau askatasunetan oinarritzen da: ondasun, zerbitzu, pertsona eta kapitalen zirkulazio askean. Askatasun horiek lehia hobetzen, oparotasuna sustatzen eta mugak kentzen lagundu dute, eta, horri esker, jarduera ekonomiko eta pertsonalak eskualde osoan sortu dira. Hala ere, XXI. mendean, askatasun horiek jada ez dira nahikoak Europar Batasunak berrikuntzan eta ezagutzan oinarritutako ekonomian duen ahalmen guztia aprobetxatzeko. Hori dela eta, aurrekoei bosgarren askatasun bat gehitzea proposatzen da, Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuaren XIX. tituluan ezartzen dena. Gehikuntza hori ezinbestekoa da lehendik dagoen esparrua zabaltzeko.
Proposatzen den bosgarren askatasunak hainbat esparru giltzarri hartzen ditu, hala nola ikerketa, berrikuntza, ezagutza eta hezkuntza. Askatasun hori merkatu bakarrean integratzean, Europaren integrazioan duen zeregina indartu egiten da. Horrek aukera emango luke hazteko, berritzeko eta gizarteratzeko aukerak bateratzeko, eta negozio-eredu berriak ikertzeko eta garatzeko ingurune lehiakorra sortzeko. Bosgarren askatasunak, ikerketaren emaitzak trukatzea errazteaz gain, ikerketa eta berrikuntza merkatu bakarraren bihotzean integratzen ditu, bizitasun ekonomikoa, gizartearen aurrerapena eta kultura-ilustrazioa sustatzen dituen ekosistema bat sustatuz. Askatasun horrek zientzia irekia defendatzen du, ikerketaren eskuragarritasuna eta diziplina, eta mugen arteko lankidetza bermatuz. Horrek funtziona dezan, funtsezkoa da ikertzaileak Europar Batasunean askatasunez mugitu ahal izatea, eta kalitate handiko ikerketa-azpiegiturak izatea, Europa osoan abangoardiako laborategietara eta taldeetara iristeko aukera emango dietenak. EBk lehentasuna eman behar dio sare partekatu bat sortzeari, ikertzaileek eta enpresek errendimendu handiko gaitasun kritikoak eskura ditzaten, betiere interes publikoekin bat datozen aurretiazko baldintzak betetzen badituzte.
Europako Batasunak erronka ederra du bere ikerketa merkatu globalean industria lehiakor bihurtzeko. Hori gainditzeko, Europako politika teknologiko koordinatua behar da, epe luzera garapen teknologikoan inbertitzeko. Azken urteotan, EBk erregulazio digital eraginkorrak ezarri ditu, zatikatzea eta kanpo-eragina saihesteko. Hala ere, erregulazio horietan konfiantza izatea ez da nahikoa gure helburuak lortzeko beharrezkoa den berrikuntza sustatzeko.
Azkenik, funtsezkoa da gogoeta etikoak bosgarren askatasunarekin lotutako politika eta ekimen guztien muina izatea. Horrek esan nahi du ikerketaren segurtasunean oinarritutako ikuspegia hartu behar dela, eta ikerketa eta berrikuntza arduratsuetarako jarraibide sendoak garatu behar direla. Hala, ziurta dezakegu aurrerapen teknologikoak gizarte-balioekin bat datozela eta publikoari oro har mesede egiten diotela.
Oso positiboa iruditzen zait EB estrategia global eta integratu baten alde lanean aritzea, merkatu bakarrean bosgarren askatasuna errealitate bihurtzeko. Irekiera, lankidetza eta gizarte-berrikuntza sustatzean, EBk, bere herritarrak ahalduntzeaz gain, bere ikerketa-gaitasunak indartuko ditu, eta gaur egun duen desabantaila hobetuko du guztiok ezagutzen ditugun enpresa handi gutxi batzuek menderatzen duten aro digitalean. Europan erabakiak hartzen dituenaren araberakoa izango da guztia. Badakigu sarritan askatasunaz hitz egiten dutenak direla gehien murrizten dutenak. Batzuentzat askatasun bakarra egon behar da: desberdin pentsatzen duenari askatasuna kentzea. Bosgarren askatasuna eta gainerako lauak jokoan daude orain.