Aurtengo errenta kanpainan, Espainiako Ogasunak lehen aldiz sartuko ditu datu fiskalen artean herritarrek plataforma digitalen bidez egindako eragiketak, hala atera zen orain hilabete batzuk notizietan. Wallapop, Vinted, Airbnb, BlaBlaCar edo Uber bezalako plataformetan jarduera duten erabiltzaileek diru-sarrerak aitortu beharko dituzte, betiere diru kopuru jakin bat —urte natural batean, 30 transakzio baino gehiago edo 2.000 eurotik gorako diru-sarrerak— gainditzen badute. Erabaki honen atzean zer dago? Zein da benetako helburua? Eta zein ondorio ekarriko ditu ekonomia digitalean?
Oinarrian, helburua argia da: zerga-iruzurra saihestea eta fiskalitate bidezkoagoa bermatzea. Ekonomia digitala gero eta indartsuagoa da —Laboral Kutxaren arabera, %524 baino gehiagoko hazkundea izan du pandemiaz geroztik egindako ordainketa mugikorren operazioetan Euskal Herrian: 2020an 2,9 milioi izatetik 2023an 18 milioi baino gehiago izatera igaro da—, eta gero eta pertsona gehiagok lortzen dute etekina plataforma digitalen bidez. Halaber, jarduera hauen zati handi bat ez da ogasunaren kontrolpean egon orain arte, eta horrek bi arazo nagusi sortu ditu: batetik, irabaziak deklaratu gabe uztea, eta lehia desleiala, bestetik.
Herritar askok uste dute bigarren eskuko produktuak saltzea, ibilgailuak partekatzea edo aldi baterako etxebizitzak alokatzea ez dela jarduera ekonomiko “ofiziala”, eta horregatik ez dute adierazten haien errentetan. Hala ere, etekin ekonomiko bat dagoenean, ogasunak uste du hori hemendik aurrera zergapetu behar dela, beste sektore batzuetan —ostalaritzan edo garraioan, esaterako— profesionalek beren zerga guztiak ordaindu behar baitituzte, eta honek merkatuaren desoreka bat sortzen ari zen.
Neurri hau Europako arauarekin (DAC7) bat dator. Araudi horrek plataforma digitalek erabiltzaileen jarduera fiskalei buruzko informazioa eman behar dutela ezartzen du, gardentasun handiagoa bermatzeko. Honek erabiltzaileek beren jarduera digitala modu formalean erregistratu behar izatea ekarriko duen arren, arazo bat izan daiteke diru-sarrera txikiak zituzten horiek konplementu gisa erabili baitute orain artean. Bestetik, nola funtzionatuko du sistema horrek? Plataformek erabiltzaileen datuak automatikoki pasako dizkiote ogasunari? Zein puntutaraino da bidezko jarduera pertsonal guztiak erregistratu eta fiskalizatzea? Gainera, neurri honen helburua iruzurra ekiditea den arren, ez da baztertzekoa plataforma digitalen erabilera gutxitzea eta ekonomia informalak beste kanal batzuetara joatea.
Honek herritarren artean eztabaida ireki dezakeen arren —ogasunaren kontrola eta “herritarrak estutzeko tresna” gisa ulertzen dutenen aldetik—, uste dut ekonomia digitalak izan duen dinamismoa eta gizartean txertatzeko ahalmena izugarriak izan direla, eta neurri berean fiskalizatu behar izan dela. Pertsonalki, berandu iritsi dela iruditzen zait, baina hurrengo urteetan gora egingo duen joera izanda —online erosketez ari naiz—, hartu beharreko erabakia izan dela iruditzen zait. Datozen hilabeteetan ikusiko da neurri honek zein ondorio izango dituen, baina gure kontsumo ohiturak aldatuz doazen heinean, argi dago zergapetzearen etorkizuna ere gero eta digitalizatuagoa izango dela.