2024. urteak datu esanguratsuak utzi dizkigu Euskal Herriko etxebizitzen merkatuan: urriaren bukaerarako 19.456 etxebizitza saldu dira, aurreko urteko epe berean baino %69,7 gehiago; aldiz, Espainiar Estatuko batez bestekoa %51,3 izan da. Baina zer dago salmenta hazkunde harrigarri honen atzean? Etxebizitzen burbuila berri baten aurrean gaude, ala merkatuaren joera natural baten adierazle da?
Euskal Herrian etxebizitzen salmenten gorakada ezin da ulertu alokairuaren prezioek duten eraginari heldu gabe. Alokairuaren batez besteko prezioa jasangaitza bihurtzen ari da gehienentzat, eta horrek erosketaren aldeko apustua egiten duten gero eta pertsona gehiago erakarri ditu. Paradoxikoa badirudi ere, jakina da gaur egun hipotekaren hileko ordainketa askotan merkeagoa dela alokairuan ordain dezakegun kuota baino. Hau da, etxebizitza erostea ez da luxu kontu bat, alternatiba ekonomikoago bat baizik askorentzat. Datuei jarraiki, etxebizitzaren batez besteko prezioa 250.000 euro ingurukoa da Euskal Herrian. Prezio hori altua izan arren, hipotekak interes tasen igoerarekin moderatzen ari dira, eta ematen ari diren maileguak alokairuaren prezioekin alderatuta erakargarriagoak bihurtzen ari dira.
Erosteaz ari garela, nabarmendu beharra dugu salmenten hazkundea ez dagoela soilik lehen etxebizitza erosteko nahiarekin lotuta; izan ere, adituen arabera, erosleen profila askotarikoa da, baina gehienak inbertsio bilatzaileak dira. Alokairuaren prezioen igoera ikusita, gero eta jende gehiago animatzen ari da etxebizitzak erosi eta errentan jartzera. Horrek bi ondorio nagusi dakartza: etxebizitza alokatzeko eskaintza handitzen da, baina aldi berean, alokairuaren prezio altuak mantendu edo areagotzeko joera dute. Inbertitzaileek —batez ere, interes ekonomiko hutsa duten horiek— irabazi ekonomikoak lortu nahi dituzte, eta horrek kalte egiten dio etxebizitza bat behar duten herritar askoren poltsikoei.
Burbuila hitza entzutean, 2008ko krisi ekonomikoaren mamuak agertuko zaizkigu ziurrenik. Garai hartan, etxebizitzen prezioak izugarri igo ziren, baina eskaeraren gainkargak eta gehiegizko zorpetzeak merkatuaren kolapsoa eragin zuten. Gaur egun, eszenatoki ekonomikoa eta zorpetzea ezberdina bada ere, ezin dugu errepikapen bat baztertu. Euskal Herriko egoerari erreparatuz, salmenten hazkundea izugarria da, baina eskaera artifizialki puzten ari da ala ez? Hor dago gakoa, gehiegizko inbertsioek, epe luzera, prezioen egonkortasuna zalantzan jar baitezakete.
Etxebizitza ez da inbertsio tresna hutsa izan behar, oinarrizko eskubide bat baizik. Euskal Herrian, alokairu sozialaren eskaintza ez da nahikoa, eta horrek merkatu pribatuaren menpe uzten ditu herritar gehienak. 2025ean aldaketa behar du etxebizitzaren merkatuak eta aldaketa hori hiru pausotan eman beharra dago: etxebizitza publikoen parkea handitu eta errentamenduak kontrolatzea ezinbestekoa da, eta epe luzera —10 urte bada ere— bidea jorratzen jarraitu behar da; etxebizitzaren erabilera inbertsio gisa arautzea beharrezkoa da, prezioen igoera basatiak saihesteko; laguntzak eta pizgarriak behar dira familientzat, eta bereziki, ezinbestekoa da lehen etxebizitza erosteko zailtasunak dituzten gazteei laguntzea.
Etxebizitzen merkatuan gertatzen ari den hazkundea ikusita, ezin dugu burbuila baten aurrean gaudenik ondorioztatu, baina adi egotea komeni da. Merkatuaren dinamikak etxebizitza bizitoki izateari uzten ari zaiola erakusten du, eta inbertsio produktu bilakatzen ari dela gero eta gehiago. Orain da unea etxebizitza politika berritzaileak martxan jartzeko eta merkatuaren desorekak zuzentzeko, guztion eskubideak bermatu ditzagun.