Jatorriz Estatu Batuetakoa izan arren, duela 10 urte baino gehiago iritsi zen Black Friday kontzeptua Euskal Herrira. Multinazional eta saltoki handientzat urteko egunik garrantzitsuena bihurtu da, eta are Black Week astea ere sortu dute. Hala ere, kontsumoaren festa handian badaude kontra dagoen jende ugari: beherapenen presioa, langileengan eta negozio eragiketetan duten eragina kritikatzen duten merkatari txikiak, eta baita agintariak ere: iaz milioi askoko isunak jarri zituzten, eta aurten iruzurrak gero eta burutsuagoak eta antzematen zailagoak direla ohartarazi dute, baita poliziarentzat ere. Ongi etorri Black Fridayko Iruzurrera.
1. Phishing-aren fenomenoa (informatikariak ere erortzen dira)
Bai, badakigu. Iruzur izen guztiak ingelesetik datoz, agian programazioaren eta zibereraso gehienen hizkuntza delako. Baina, oraingo honetan, iruzurgileek legezko dendetatik datozela ematen duten iruzurrezko mezu elektronikoak bidal ditzakete, esteka maltzurretan klik egiteko edo informazio pertsonala emateko eskatuz, hala nola banku-kontuaren zenbakia eta datu pertsonalak.
Harrigarria bada ere, bizkorrenak ere tranpan eror daitezke. Hona hemen mezuen adibideak: "Berehala erantzuten ez baduzu, 48 ordutan itxi dezakegu zure Amazoneko kontua", edo mezu elektronikoetako asuntoetan jartzea "mugimendu susmagarria", "jakinarazpen bat jaso duzu", "pakete bat zain duzu" edo "aduanetako tarifa ordaindu behar duzu (1,79 euro), ezin izan baita paketea entregatu". Aholku bat: webguneko aipamen edo iritziak irakurri edo ordainketa egitean datu faltsuak sartu, batzuetan onartu egiten delako ordainketa eta horrelako akats batek iruzurra dela baieztatuko lukeelako.
2. Vishing eta ustekabeko deiak
Jaso al duzu mugikorrean pakete bat emateko zorian zaudela dioen jakinarazpenik? Beste arrazoi batzuengatik ere idatz diezazukete, hala nola izena eman ez duzun zozketa baten irabazlea izan zarela esateko, baita deiak jaso ere. Ahotsa erabiltzen dute zu engainatzeko, "ustezko prezio murrizketa sinestezina" eskainiz. Garrantzitsua da horri arreta jartzea.
Gomendagarria da giza baliabideetako langileen deien aurrean adi egotea aste hauetan
Enpresa jakin bateko giza baliabideetako langileak ordezkatzearen kasua ere badago, lan berria eskaintzeko xedearekin. Norbaitek Amazon edo izen handiko supermerkatu bateko langile dela esaten badizu ere agintariek tentuz ibiltzeko gomendatzen dute.
3. Qrishing eta QR kodeei beldurra
2023ko berrikuntzetako bat Qrishing delakoa da, eta garrantzitsua da izena gogoratzea; izan ere, QR teknologia eta ingeniaritza soziala uztartzen dituen teknika da, erabiltzaileek kredentzialak eman ditzaten web orri, mezu edo posta elektroniko batean dagoen QR kode bat eskaneatuz. Pandemiaren ondoren erabiltzen den irtenbide bat da, batez ere jatetxe, denda, antzoki edo kontzertuetan. Garrantzitsua da adi egotea zer deskarga dezakezun hori erabili aurretik.
Adituek gomendatzen dute kalean ausaz aurki daitezkeen QR kodeak ez eskaneatzea
Espainiako Zibersegurtasuneko Institutu Nazionalak (INCIBE) hainbat gomendio egin ditu zaurgarritasun honen biktima ez izateko. Eraso hau beste batzuk baino sofistikatuagoa izan daitekeen arren, hasieran eman dezakeena baino askoz errazagoa da. Horregatik, garrantzitsua da erne egotea eta behar bezala babesten saiatzea.
Funtsezkoa da argi izatea arriskua ez datzala QR kode bat eskaneatzean. Arriskua haren atzean ezkutatzen da, sartzen garen estekan edo deskargatzen den dokumentu erantsian. Horregatik, lehenik eta behin, telefono mugikorra zer helbidetara sartuko den edo gailuan zer deskargatuko den begiratu behar da. Horregatik, ez da komeni kalean ausaz dauden QR kodeak eskaneatzea.
4. Eskaintzen diren kasik beherapen guztiak faltsuak dira
Bai, arrazoi zenuen. Black Fridayn eskaintzen diren beherapenak kasik guztiak faltsuak dira. Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU) salatu du, batez beste, prezioak % 3 igo direla, nahiz eta % 23ko beherapenak iragarri, aste honetan aurkeztutako prezioen jarraipenari buruzko azterlan baten arabera.
Igoera Black Fridayko eskaintzaren prezioa produktu berak aurreko 30 egunetan izan duen prezio merkeenarekin alderatzean gauzatzen da. Legearen arabera, deskontua ezarri zaion produktu batek azken hilabetean izan duen preziorik baxuena izan behar du abiapuntu, zeina eskaintzetan ezabatuta agertzen den, eta, ondoren, prezioa deskontuarekin azaldu beharko litzateke.
Batez beste, prezioak % 3 igo dira, nahiz eta % 23ko beherapenak iragarri, OCUren arabera
OCUk 8.000 produkturen prezioa arakatu du elektronika eta etxetresna elektrikoen 63 webgunetan. Azaroaren 20an, aurreko 30 egunetan ikusitakoa baino prezio txikiagoarik ez zegoen. Kasuen heren batean, prezioak handiagoak ere badira, %14ko batez besteko igoerarekin. Balay, Amazon, LG, Carrefour, MediaMarkt, El Corte Inglés eta PC Components webguneetan igoera are handiagoa izan da, eta bitartean prezioak % 9 igotzen ari dira.
Merkataritza sektoreak azaroan salmentak bultzatzeko kontsumo handiko egunak dituzten bitartean, ziberdelitugileek beren "abuztu berezia" dute. Black Fridayko Iruzurra deszifratzen, urteko iruzurrik sofistikatuenekin.
Bonustrack: txanponaren beste aldea
Black Friday egunean Internet bidez egindako erosketen ia erdiak itzuli egiten dira | Argazkia: iStock
Zibergaizkileak, erosle kaltetuak eta... dendak. Black Friday egunean Internet bidez egindako erosketen ia erdiak itzuli egiten dira eta produktu batzuk suntsituta amaitzen dute. Hala baieztatzen dute EAE negozio-eskolaren zenbait azterlanek, eta ondorioztatzen dute azaroko azken ostiraleko deskontuen igoeraren ondorioz, kontsumitzaile batzuek modu "konpultsiboan" erosten dutela eta, ondorioz, itzulketak handitzen direla. Black Friday data garrantzitsua da dagoeneko negozio askorentzat, eta soilik online saltzen dutenentzat egun horretan itzulitako eskaerak kudeatzea "buruhauste" bihurtu da. Online itzulketengatik kobratzen duten kateez gain, alternatibak sortzen ari dira, eta dagoeneko badira itzulketetatik datozen produktuak saltzen espezializatutako dendak.
Artikulu hau VIA Empresa hedabiderako idatzi da, eta bertatik itzuli eta egokitu da